Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kwidzynie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2025 roku

Sąd Rejonowy w Kwidzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Alicja Tułodziecka

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewa Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2025 r. w Kwidzynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego(...) S.A. w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 września 2024 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.317 zł (jeden tysiąc trzysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Alicja Tułodziecka

Sygn. akt I C 890/24 upr.

UZASADNIENIE

Powód J. K. w pozwie wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 5.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 września 2024 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód został skazany na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Tczewie wydanego w sprawie II K 350/23. Wskazano także, że powód został zobowiązany do uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego nawiązki w kwocie 5.000 zł.

Powód wyjaśnił, że zapłacił na rzecz pokrzywdzonego tę kwotę w dwóch ratach w dniu 14 maja 2024 r. i w dniu 15 maja 2024 r.

Powód wskazał, że w dacie zdarzenia posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń. Powód podał, że zwrócił się do ubezpieczyciela o zwrot kwoty 5.000 zł. Jednakże pozwany odmówił zwrotu tej kwoty na rzecz powoda.

Powód zaznaczył, że istotą nawiązki orzekanej w postępowaniu karnym jest naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. Zdaniem powoda, przepisy prawa karnego oraz postępowania karnego wskazują, że przy orzekaniu nawiązki lub zadośćuczynienia chodzi nie tylko o represję wobec sprawcy lub jego resocjalizację, ale przede wszystkim o naprawienie szkody.

Powód wskazał, że na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych może domagać się od ubezpieczyciela zwrotu świadczenia spełnionego na rzecz pokrzywdzonego.

Pozwany (...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany przyznał, iż w dacie szkody powód posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego.

Pozwany podniósł, że roszczenie powoda jest bezzasadne. Pozwany wskazał, iż nawiązka stanowi środek penalny i jako jeden ze środków karnych ma na celu ukaranie sprawcy wypadku oraz jest z nim ściśle związane. Wobec tego ubezpieczyciel co do zasady nie jest zobowiązany do pokrycia kosztów uiszczonej na rzecz pokrzywdzonego nawiązki.

Pozwany powołał się także na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. akt III CZP 129/06.

Pozwany wskazał, że nawiązka ma charakter czysto penalny i stanowi instrument reakcji karnej państwa. Decydujące znaczenie przy orzekaniu nawiązki mają podstawy i zasady wymiaru kary wynikające z przepisów prawa karnego, a nie cywilnoprawne zasady naprawienia szkody.

Pozwany zaznaczył także, że ubezpieczyciel nie może przejąć na siebie wykonania kary ściśle wymierzonej przeciwko sprawcy zdarzenia. Sprawca ma bowiem odczuć charakter penalny nawiązki.

Pozwany zwrócił także uwagę, że ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nie obejmuje odpowiedzialności karnej, której co do zasady ubezpieczać nie można.

Sąd ustalił, co następuje:

J. K. zawarł z (...) S.A. w W. umowę odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego. Umowa ta obowiązywała we wrześniu 2022 r.

(bezsporne, a nadto akta szkody z k. 23 akt)

W dniu 18 września 2022 r. J. K. dopuścił się popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 k.k. polegającego na tym, że w miejscowości P. na drodze publicznej kierując pojazdem marki M. o nr rej. (...) nie stosował się do ograniczenia prędkości, które w tym miejscu wynosiło 50 km/h, w wyniku czego uderzył w bok pojazdu marki F. o nr rej. (...), który włączał się do ruchu z przydrożnego parkingu, w wyniku czego obrażeń ciała w postaci złamania obojczyka lewego, stłuczenia klatki piersiowej oraz utraty zęba 3 górnego prawego doznał kierujący pojazdem marki F. A. N., które to obrażenia spowodowały naruszenie prawidłowych czynności narządów ciała na okres powyżej dni siedmiu oraz obrażeń ciała w postaci złamania kostki przyśrodkowej kończyny dolnej prawej, złamania lewego wyrostka żebrowego, drugiego kręgu lędźwiowego, złamania żebra 12 lewego doznała pasażerka pojazdu marki F. M. N., które to obrażenia spowodowały naruszenie prawidłowych czynności narządów ciała na okres powyżej dni siedmiu.

Za ten czyn prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tczewie w sprawie II K 350/23 wymierzono wobec J. K. karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych po 40 zł każda. Nadto na podstawie art. 46 § 2 k.k. Sąd orzekł od J. K. na rzecz pokrzywdzonych A. N. i M. N. kwotę po 5.000 zł tytułem nawiązki.

(dowód: akta szkody z k. 23 akt,

kopia wyroku k. 46 – 47 akt,

zeznania powoda J. K. z k. 39v akt (nagranie z k.

40 akt)

J. K. uiścił na rzecz pokrzywdzonych orzeczoną nawiązkę w całości w dniu 14 maja 2024 r. (kwota 3.000 zł) i w dniu 15 maja 2024 r. (kwota 2.000 zł).

(dowód: potwierdzenie wykonania operacji z k. 12 – 13 akt,

zeznania powoda J. K. z k. 39v akt (nagranie z k.

40 akt)

Na podstawie decyzji z dnia 13 września 2024 r. ubezpieczyciel odmówił zwrotu na rzecz J. K. równowartości nawiązki opłaconej w postępowaniu karnym.

(dowód: pisma z k. 9 – 11 akt,

akta szkody z k. 23 akt,

zeznania powoda J. K. z k. 39v akt (nagranie z k.

40 akt)

Sąd zważył co następuje:

Okoliczności faktyczne w istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kwestiach Sąd ustalił na podstawie danych wynikających z dokumentów zebranych w aktach sprawy (w tym także na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach szkody) oraz w oparciu o zeznania powoda J. K..

Sąd uznał za wiarygodne dane wynikające z zebranych w sprawie dokumentów. Wskazać trzeba, iż strony nie kwestionowały wiarogodności oraz prawdziwości tych dokumentów. Nadto Sąd nie znalazł innych podstaw, aby danym wynikającym z tych dokumentów odmówić mocy dowodowej.

Sąd dał także wiarę zeznaniom powoda J. K., które były jasne i spójne. Powód potwierdził fakt zaistnienia wypadku drogowego oraz fakt skazania za popełnienie tego przestępstwa. Powód podał także, że zapłacił nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, a ubezpieczyciel odmówił zwrotu tej kwoty na rzecz powoda. Zeznania złożone przez powoda znajdowały oparcie w dokumentach zebranych w aktach sprawy.

W przedmiotowej sprawie powód J. K. domagał się od pozwanego zapłaty na swoją rzecz kwoty 5.000 zł. Powód wskazywał bowiem, że jako sprawca wypadku komunikacyjnego może domagać się od ubezpieczyciela na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.

W tym miejscu wskazać trzeba, że bezsporna w tejże sprawie była okoliczność zawarcia przez strony umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu, spowodowanie przez powoda jadącego tym pojazdem wypadku drogowego w okresie obowiązywania wskazanej umowy oraz to, iż wyrokiem karnym orzeczono wobec powoda obowiązek zapłaty nawiązki w wysokości 5.000 zł na rzecz pokrzywdzonego tym przestępstwem. Nadto bezsporne było to, że powód tę kwotę w całości uiścił na rzecz pokrzywdzonego w dniach 14 maja 2024 r. i 15 maja 2024 r.

Pozwany natomiast w tejże sprawie kwestionował żądanie pozwu co do zasady.

Wobec tego zadaniem Sądu w niniejszej sprawie była ocena, czy w ramach zawartej przez strony umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej powód jest uprawniony do żądania od pozwanego zwrotu nawiązki wypłaconej pokrzywdzonemu przestępstwem, które powód popełnił.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że zgodnie z treścią przepisów art. 34 ust. 1, art. 35 i art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Zgodnie natomiast z treścią przepisu art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. odpowiedzialność sprawcy wypadku komunikacyjnego oparta jest na zasadzie ryzyka. Za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną przez ruch mechanicznego środka komunikacji, odpowiedzialność ponosi samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji napędzanego za pomocą sił przyrody. Wyłączenie tej odpowiedzialności następuje tylko w przypadku, jeśli szkoda powstała w wyniku siły wyższej, winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą samoistny posiadacz środka komunikacji odpowiedzialności nie ponosi.

Z kolei na podstawie przepisu art. 46 § 1 i 2 k.k. w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty nie stosuje się. Jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200.000 zł na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu.

Wskazać w tym miejscu trzeba, iż w orzecznictwie i doktrynie wyrażany jest pogląd, że orzeczenie o nawiązce stanowi „surogat” rozstrzygnięcia o odszkodowaniu lub zadośćuczynieniu.

Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej unormowana w przepisie art. 822 k.c. rzeczywiście nie obejmuje zakresem ochrony odpowiedzialności karnoprawnej, to jednak inaczej jest w przypadku rekompensaty z tytułu wypłaconej pokrzywdzonemu określonej kwoty tytułem środka kompensacyjnego przyjmującego postać obowiązku naprawienia szkody ( art. 46 § 1 k.k.) oraz nawiązki ( art. 46 § 2 k.k.). Mimo bowiem karnoprawnego pochodzenia tych instytucji odpowiedzialność odszkodowawcza nie ustaje, a spełnienie tych obowiązków jest co do zasady tożsame ze spełnieniem tego obowiązku, który wynika z odpowiedzialności cywilnej.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga to, że nowelizacja Kodeksu karnego z lutego 2015 r. nadała nawiązce wyjątkowy charakter. Wobec tego za nieaktualne należy uznać orzeczenia zapadłe na gruncie poprzedniego stanu prawnego traktującego nawiązkę jako środek karny, przede wszystkim realizujący funkcję penalną, a w tym straciło aktualność stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. akt III CZP 129/06, na które powoływał się pozwany w odpowiedzi na pozew.

Wskazać bowiem trzeba, iż od dnia 01 lipca 2015 r., kiedy weszła w życie nowelizacja Kodeksu karnego, nawiązka zaliczona jest do środków kompensacyjnych, a nie jak według poprzednio obowiązującego stanu prawnego do środków karnych. Obecnie przepisy regulujące nawiązkę (por. przepisy art. 46 k.k. i art. 47 k.k.) znajdują się w Rozdziale Va Kodeksu karnego zatytułowanego „Przepadek i środki kompensacyjne”. W odrębnym rozdziale ustawodawca ulokował natomiast katalog kar (por. art. 32 k.k.) i katalog środków karnych (por. art. 39 k.k.).

Powyższe wyraźne oddzielenie kar i środków karnych od instytucji nawiązki przemawia za twierdzeniem, iż jej nadrzędną funkcją jest kompensacja szkody pokrzywdzonemu lub osobom najbliższym pokrzywdzonego w przypadku przestępstw ze skutkiem śmiertelnym.

Wskazać należy, iż obecnie także orzecznictwo podkreśla kompensacyjną rolę nawiązki karnej, uznawanej za ryczałt odszkodowawczy, orzekanej zamiast obowiązku naprawienia szkody przez sprawcę przestępstwa, a pogląd ten należy uznać za ugruntowany (por. M. Mozgawa (red.): Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/2023; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., sygn. akt III CZP 31/11; wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 21 czerwca 2017 r., sygn. akt II Ca 38/17; wyrok Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 14 sierpnia 2018 r., sygn. akt II Ca 466/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 216/21; glosa Marcina Krajewskiego do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., sygn. akt III CZP 31/11, opublikowana w OSP 2012/4/43; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2017 r., sygn. akt II CSK 844/16).

Zwrócić trzeba także uwagę, że obowiązek naprawienia szkody i połączona z tą instytucją nawiązka opisana w art. 46 § 2 k.k., pomimo umieszczenia jej w kodeksie karnym, wykazują wiele cech zbieżnych z odszkodowaniem cywilnym. Ich podstawową funkcją jest bowiem naprawienie wyrządzonej poszkodowanemu szkody.

Sąd orzekający nawiązkę, który działa w ramach procedury karnej, zobowiązany jest w zakresie tej instytucji do stosowania przepisów prawa cywilnego. Za cywilistycznym charakterem nawiązki przemawia rozróżnienie elementów roszczenia odszkodowawczego na kompensację szkody wyrządzonej przestępstwem oraz na zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. W prawie karnym obowiązuje podział na przestępstwa skutkowe i bezskutkowe. Krzywda, czyli skutek niematerialny czynu, nie jest zauważany w kodeksie karnym poza regulacją dotyczącą nawiązki. To oznacza, że przepis ten stanowi wyjątkową regulację, niejako przejętą z postępowania cywilnego i włączoną do procedury karnej w celu ochrony interesów pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 216/21).

Dodać także trzeba, że nawiązka orzekana w trybie przepisu art. 46 § 2 k.k. stanowi surogat obowiązku naprawienia szkody w sytuacjach, gdy orzeczenie tego drugiego jest znacznie utrudnione (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 marca 2018 r., sygn. akt I ACa 957/7).

Sąd orzekający w pełni podziela stanowisko, że nawiązka z art. 46 § 2 k.k. ma charakter cywilistyczny i została wprowadzona do procesu karnego w celu umożliwienia pokrzywdzonym przestępstwem łatwe i szybkie otrzymanie odszkodowania za doznane negatywne następstwa czynu zabronionego popełnionego przez inną osobę, bez konieczności udziału w kolejnym procesie.

Wskazać trzeba, że w niniejszej sprawie strona pozwana odmowy zwrotu na rzecz powoda wykonanej nawiązki upatrywała głównie w poglądzie wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. III CZP 129/06. Jednakże nie można pomijać tego, iż pogląd ten uległ dezaktualizacji na skutek wydania orzeczenia późniejszego oraz na skutek nowelizacji Kodeksu karnego. Podnieść należy, iż Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. akt III CZP 31/11) wskazał, że w stanie prawnym, w którym obowiązek naprawienia szkody jest środkiem kompensacyjnym, nie karnym, sprawca wypadku komunikacyjnego może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia OC – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego. Sąd orzekający w tejże sprawie w pełni ten pogląd Sądu Najwyższego aprobuje.

Dodatkowo wskazać jeszcze należy, iż przepis art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wymienia przypadki obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconego przez ubezpieczyciela świadczenia. Brak jest wśród nich jednak przypadku, w którym ubezpieczyciel spełnił świadczenie, pomimo orzeczonego wobec sprawcy wypadku komunikacyjnego środka karnego, czy kompensacyjnego.

Wobec tego wykonanie przez sprawcę wypadku komunikacyjnego środka w postaci nawiązki nie wyłącza jego uprawnienia do wystąpienia przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem regresowym na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Nie ma bowiem znaczenia, czy sprawca spełnił świadczenie wobec poszkodowanego dobrowolnie, czy też był zobowiązany do tego wyrokiem karnym. Wskazać zatem trzeba, iż skoro sprawca wypadku naprawił szkodę, to może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia. Zaspokojenie poszkodowanego przez ubezpieczonego oznacza wykonanie przez niego cywilnoprawnego obowiązku odszkodowawczego. Ubezpieczyciel nie może natomiast uchylać się w takiej sytuacji od wykonania obowiązku umownego wobec ubezpieczonego – mając na uwadze tylko podstawę prawną sądowego orzeczenia o obowiązku kompensacji szkody na rzecz poszkodowanego.

Nie można pomijać także tego, że istota obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej sprawcy polega na tym, aby ostatecznie koszt naprawienia szkody – w granicach określonych przez ustawę i umowę – pokrył ubezpieczyciel w zamian za składkę zapłaconą przez sprawcę.

Mając na uwadze powyżej przedstawione uwagi i rozważania Sąd uwzględnił żądanie pozwu w całości.

Podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 822 § 1 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie przepisów art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Odsetki zostały przyznane od dnia 13 września 2024 r., tj. od daty wydania przez ubezpieczyciela decyzji o odmowie zwrotu spełnionego świadczenia na rzecz powoda.

O kosztach procesu w tejże sprawie orzeczono na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. – zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Sąd zasądził od pozwanego jako przegrywającego sprawę na rzecz powoda zwrot kosztów procesu w łącznej kwocie 1.317 zł, a w tym opłata sądowa od pozwu w kwocie 400 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 900 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Sędzia Alicja Tułodziecka